Nieświeckie państwo Izrael

„Dzien dobry
W tych dniach kursuje miedzy dwoma miastami wiec docieram do komputera powloczac kita. Wlasnie dobrnelam i juz odrabiam zaleglosci : Zycie w panstwie niezupelnie swieckim to b. szeroki temat. Grupy religijne w Izraelu wplywaja na zycie publiczne na pare sposobow. Wedle decyzji swieckich zalozycieli panstwa (Ben-Guriona) nowo powstajace panstwo zydowskie mialo miec zydowski charakter (w sensie tradycji bardziej niz religii, ale te dwie rzeczy sa u nas bardzo powiazane) ale takze przestrzegac podstawowych zasad zycia Zyda religijnego, ktore by pozwolily uzyskac poparcie gmin ortodoksyjnych. Od samego poczatku ustanowiono tz status quo, dotyczace roznych spraw:

Szabat (sobota – najwazniejsze po Dniu Kipurowym swieto zydowskie, mimo ze cotygodniowe) ma byc przestrzegane przez wszystkie instytucje panstwowe oraz panstwowe srodki transportu, z uwzglednieniem uprzednio przyjetych zwyczajow (w Haifie jeszcze przed powstaniem panstwa kursowaly autobusy w sobote i sa nadal; takze w Eilacie). EL-Al nie lata w soboty (nawet po prywatyzacji, by nie tracic klientow), ale mniejsze firmy izraelskie tak. Taksowki, prywatne minibusy i oczywiscie prywatne samochody jezdza jak chca, ale dzielnice ortodoksyjne maja prawo zatarasowac sobie w sobote szosy (jest to problem dla ambulansow gdy ktos tam zachoruje; wg prawa religijnego „niebezpieczenstwo dla zycia jest wazniejsze niz sobota” – wolno uzyc ambulansu w sobote, wolno pojechac samochodem do szpitala rodzic, ale ultra ortodoksyjni wola, jesli mozna, byc najswietszym jak mozna i udac sie do szpitala na porod na piechote lub, jesli jest okazja – pojechac z szabes gojem! Choc to ogromna rzadkosc, znam w Jerozolimie arabskiego taksowkarza ktory jezdzi w soboty z wystawionym zaswiadczeniem od ortodoksyjnych rabinow ze jest gojem ). Co do kin, kawiarni itd sprawa zostala otwarta i sa na ten temat przepychanki na roznych szczeblach, glownie w koalicjach urzedow miejskich.

Koszernosc – obowiazuje we wszystkich instytucjach panstwowych, oraz publicznych (np szpitale) w osiedlach w ktorych jest wiekszosc zydowska. Gwarancja koszernosci jest wydawana w tym wypadku przez rabinat panstwowy (mamy dwoch glownych rabinow, aszkenazyjskiego i sefaradyjskiego, bo niektore tradycje maja rozne). Restauracji itd. to nie obejmuje, jak kto chce. W 1986 ustanowiono dodatkowe prawo dotyczace Pesach (pascha), wg ktorego podczas 8 dni swieta nie wolno w osiedlach zydowskich wystawiac publicznie na sprzedaz chleba, tylko mace. Za wystawienie chleba placi sie grzywne. W Tel Awiwie wiele kawiarni i restauracji podaje chleb, kontrolerzy czasem chodza i daja grzywny, a czasem decydenci sie uginaja i kontrolerow nie wysylaja – takie kotki myszki. [Odchodzac od aspektu panstwowo-prawnego, temat koszernosci jest bardzo smieszny. Wg roznych ankiet okolo 60 % populacji zydowskiej w jakims stopniu przestrzega koszernosci (jedni nie jedza wieprzowiny, inni takze nie mieszaja mleka z miesem i kupuja produkty ze stempelkiem koszerny itd.). Dla ortodoksow sprawa jest bardziej skomplikowana, poniewaz rabini debatuja nad roznymi problemami starymi i nowymi (nowe produkty, technologie zywnosciowe itd) i wydaja orzeczenia; rabini roznych nurtow wydaja rozne orzeczenia i maja swoje wlasne pieczatki koszernosci, uznawane przez ich wyznawcow. Wiec np w sklepie z cukerkami w dzielnicy ortodoksyjnej cukierki sa ulozone nie wg skladnikow, lecz wg glownych gmin/zakladow rabinackich ktore wydaly zaswiadczenie koszernosci! Kazdy taki zaklad oczywiscie na tym zarabia, bo za uzyskanie pieczatki producent cukierka musi zaplacic . (Za pieczatke panstwowego rabinatu tez). Jest tez jedna instytucja ultra-ortodoksyjna ktorej stepelek jest uznany przez wszystkich, ale ich produkty sa te najtansze i najgorsze . Te rzeczy oczywiscie nikogo nie obowiazuja; tylko jak sumienie i rabin dyktuja… ] Wiekszosc sklepow spozywczych w Izraelu sprzedaje produkty ostemplowane i koszerne ( o „podstawowym” stopniu koszernosci) na zasadzie popytu. Kiedys bylo tylko pare sklepow niekoszernych, glownie z wedlina wieprzowa, zagranicznymi serami zoltymi i innymi produktami z prywatnego importu, dzis jest tego coraz wiecej, glownie sklepy otwierane przez imigrantow z dawnego ZSSR. Wszystkie restauracje/kafejki ktore chca dzialac w sobote (w Tel Awiwie to wiekszosc) nie dostaja stempelka rabinackiego i sa dla klienteli ktorej na tym nie zalezy (lub ktorej wrecz zalezy np na antrykocie w sosie smietanowym ).

Sluby – wg status quo wylacznie religijne, takze dla wyznawcow innych religii kazdy w swojej; nie istnieja sluby swieckie. Z punktu widzenia rabinatu jest to konieczne poniewaz w judaizmie istnieja rozne zakazy, dziecko z zakazanemo malzensta moze byc okreslone jako bekart (termin prawny kanonu zydowskiego) z ktorym nie wolno wchodzic w zwiazki malzenskie; wobec tego rabinat twierdzil ze jesli nie bedzie mogl dopilnowac ze malzenstwa sa koszerne, wszystkie dzieci wszystkich niesprawdzonych beda „zabronione” dla czlowieka religijnego, przez co nastapi podzial na dwie grupy endogamiczne. Wszystko to wlasciwie bzdura, bo z oczywistych wzgledow kazde malzenstwo zawarte za granica, oczywiscie nie „sprawdzone”, jest automatycznie uznane przez panstwo. W rezultacie wszyscy mniej koszerni lub tacy ktorzy sie upra ze nie maja ochoty na rabina jada poslubic sie np. na Cyprze, bo to blisko; sa nawet specjalne „paczki turystyczne” – lot na Cypr, noc w eleganckim hotelu, slub udzielany przez burmistrza, male przyjecie, lot powrotny, wszystko wliczone w cene… Rozwody tez podlegaja rabinatowi, z tym ze podzial mienia i dzieci moze byc rozpatrywany i przez sad rabinacki i przez swiecki. Poniewaz prawo religijne jest ogolnie mniej przychylne dla kobiet, jesli kobieta chce rozwodu, leci zaklepac podanie w sadzie pokoju zanim maz zdazy doleciec do rabinackiego, bo tam dostanie wiecej… Sa tez specjalne casusy ktorym jest wyjatkowo zle, jak np mloda bezdzietna wdowa ktorej zmarly maz ma brata – bez wzgledu na jego wiek wg prawa religijnego brat ma ja poslubic, i aby ta powinnosc rozwiazac trzeba przejsc przez dosc upokazajacy obrzadek.

No i pogrzeby – wszystkie duzy cmentarze sa pod piecza religijnych; niektore kibuce zakladaja prywatne cmentarze takze dla ludzi z zewnatrz, no ale wtedy trzeba dosc daleko jechac…

Mimo tej dlugiej i czesciowej listy, osoba swiecka posiadajaca samochod, szczegolnie jesli mieszka w centrum kraju, na codzien nic z tego nie poczuje. Ludnosc ortodoksyjna jest (jeszcze narazie, mimo olbrzymiego przyrostu naturalnego) mniejszoscia. Politycznie sa jednak nieproporcjonalnie mocni – przed wiele lat byly w Izraelu dwa glowne duze obozy polityczne podobnej wielkosci; w takiej sytuacju mala partia, jednoczac sie z jedna lub druga strona, miala olbrzymia sile przetargu.

Chyba juz starczy tej egzotyki..”

„lisko, jedyne co mogę powiedzieć to o jezu.

Widziałem kiedyś film o olbrzymim koszykarzu ze Stanów, kupionym przez jakąś drużynę izraelską drugiej klasy, było to bardzo ciekawego, bo tam Izrael był zupełnie normalnym krajem, nie było walk, zagrożeń, religia pojawiła się tylko raz a sympatycznie (9 Żydów prosiło go o uczestniczenie jako 10go w modlitwie). Więc może, mimo tego, że to kraj mały, jest tak jak w Stanach, tak wiele możliwych środowisk, że każdy może żyć po swojemu?”

„Andsolu, oczywiscie ze kazdy moze zyc po swojemu, jest calkowita wolnosc wyznania i niewyznania Tyle ze instytucje panstwowe maja nie pracowac w sobote i w swoich stolowkach podawac panstwowo-koszerne jedzenie. A reszta jak kto chce! Jedyny problem, i jedyna stycznosc czlowieka swieckiego ze elementem religijnym moze byc z tym ze sprawy slubno/rozwodowe podlegaja rabinatowi. No i w niektorych miastach w piatek wieczor niektore kna sa zamkniete. To wszystko.”

– http://www.blog-bobika.eu/?p=396#comment-64766 :

Dora 4 luty 11, 18:25